نگاهی به فشن دهه 90 میلادی (بخش دوم _ هنر و فشن)

 

 

جریانات مد و فشن دهه 90 با تغییرات سریع و غیرقابل کنترل مدیوم های مختلف هنری، همزمان شد. چند هنرمند جوان انگلیسی مانند تریسی اِمین و برادران چاپمان و همچنین دیمین هرست، آثاری را ارائه دادند که به مانند شوک در آن دوره تلقی می شد. در آن سال ها،  هنر اجرا (Performance Art) با بدن های دستکاری شده (Orlan) به حد افراط رسید  و تیراوانیا ریرکریت نمایشگاه های هنری را به نوعی پارتی شبانه تبدیل کرد و حرکت آن ها در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفت. 

همچنین این نمایشگاه های هنری با صنعت مد شروع به همکاری کردند. در سال 1996 دو سالانه فلورانس میزبان آثار هنرمندانی از سراسر دنیا بود که در بین آن ها کارهای طراحان بزرگ فشن به چشم می خورد. بعضی از این همکاری ها مرز بین هنر و فشن را از میان برداشتند مانند عکس هایی که یورگن تلر برای کمپین تبلیغاتی مارک جیکوبز و همچنین از طرح های پرادا گرفته و بی شباهت به عکس های سیندی شرمن (Cindy Sherman) نیست.

تغییر شکل پاپ آرت در دهه 90 میلادی

پاپ آرت (PopArt) که از زمان فشن دهه 60 میلادی مطرح شده بود، در کارهای دیمین هرست (Damien Hirst) شکلش را تغییر داد و از مرحله سطحی  وارد مرحله عمیق تری شد. این آثار، تنها تکرار محض خطوط و نقوش نبودند، بلکه در دل اغلب کارها، نقد به مفاهیم سطحی وجود داشت. هرست نگاه محیط زیستی اش را از همان اوایل کار با خود داشت؛ برای مثال در اثر "چون که تو را ندارم، تو را میخواهم" با تکرار پیکرهای بی‌ جان ماهی‌ هایی از نژاد های مختلف، پاپ‌آرت را وارد مرحله جدیدی کرد. هرست گویی نقد شدیدی به فجایع محیط‌‌‌ زیستی داشت که بعدها در قرن 21 بیشتر مطرح شد. 

پاپ آرت نه تنها در فرم-مانند طراحی کُمیک ها- بلکه در لایه های عمیق تری با فشن ترکیب شد. طراحی ها هرچه به اواخر این دهه نزدیک می شدیم، سطحی تر می شدند و دیگر نشانی از ظرافت در طراحی ها نبود.

در دهه 90 میلادی، فیلمسازانی مانند پدرو آلمادووار، ژانگ ییمو و ...هم توجه بیشتری به فشن داشتند. به عنوان مثال در ویدیو آرت های متیو بارنی (Matthew Barney) که از نابغه های هنر ویدیو در این دهه به شمار میآید ، در فیلم پنج گانه Cremaster به شکلی آوانگارد فشن را وارد کرده است و باعث شد بعد از سال ها بار دیگر این نگاه آوانگارد را در طراحی لباس ها ببینیم. لباس هایی باشکوه، گویی که از دل قرن 18 بیرون آمده اند اما در فضایی نامتعارف، که این طرح ها را هرچه عجیب تر جلوه می دهد.

واقع گرایی، سایه ای بر عکاسی فشن دهه 90

 

در دهه 90 میلادی، مفهومی که در کانون توجه هنرمندان قرار گرفت، مفهوم "واقعیت (واقع گرایی)" (Real-ism) بود. واقعیت مفهومی است که بین هنر و فشن مدام رد و بدل می شد. عکس های فشن باید واقعی می بود و مدل ها باید شبیه به مردم واقعی می بودند، نه افرادی خارج از زمان و مکان! عکس های هلموت نیوتون و گای بوردین در دهه 70 میلادی، نشانی از واقع گرایی بدبینانه داشت، اما در دهه 90 ، واقع گرایی سعی داشت تا  شکوه عکاسی فشن در سال های گذشته را از بین ببرد تا به چیزی قابل لمس تر تبدیل شود. شاید برای همه این سوال مطرح شود که عکس های ژان باپتیست موندینو (Jean Baptiste Mondino) با آن افراط، چگونه واقع گرانه است. 

اما نکته در همین جاست که خشونت در دهه 90 میلادی، بخصوص در فیلم ها، وارد فرهنگ عام شد. "داستان عامه پسند" (Pulp Fiction) از تارانتینو یکی از نمونه های مطرح است که به عنوان شمایلی از دهه 90 به شمار می آید. در آثار هنری دهه 90، اغلب مسئله خشونت، مواد مخدر و مرگ مطرح بود. در کارهای موندینو هم، مدل ها را در حالی که خون از لب هایشان جاری است میبینیم که اسلحه ای بر پیشانی شان گرفته اند و آماده شلیک هستند.

قرن 20 قرن تغییر و تحولات عظیم در عرصه هنر محسوب می شود که دهه آخر این قرن، اوج خشونت را در خود دارد. این بار نه در عرصه سیاست، بلکه در اجتماع. در بین جوانان عاصی و همین طور در دل هنر که با وجود رسانه این پدیده بیشتر به چشم آمد و در دنیا همه گیر شد.

 

استایل گرانج، استایل محبوب جوانان دهه 90 

یکی از تاثیرگذارترین جریان های دهه 90 میلادی جریان Grunge است که مستقیما از دل موسیقی بیرون آمده است. گروه آمریکایی Nirvana از جمله گروه های موسیقی بودند که استایل گرانج را همراه با موسیقی خیابانی و معترضشان وارد جامعه کردند. اغلب جوانان به این نوع استایل گرایش پیدا کردند. خشونت، خیانت، نقدِ تند و تیز شرایط اجتماعی از حرف های این خرده فرهنگ بود که آرام آرام وسعت پیدا کرد. لباس هایی گشاد و راحت و حتی برخی اوقات کثیف و چرک. جوانانی بیکار و خشمگین که فقط می خواهند فریاد بزنند و صدایشان شنیده شود.